Phụng vụ thánh (Sacred Liturgy=liturgia) là toàn
thể việc phụng thờ, ca tụng, tạ ơn và xin ơn Thiên Chúa mà Giáo Hội, với
tư cách là Hiền Thê của Chúa Kitô, hàng ngày cử hành qua kinh nguyện, nhất là
cử hành Thánh lễ Tạ Ơn và các Bí tích nhân danh Chúa Kitô (in personna Christi)
để xin ơn cứu chuộc của Chúa tiếp tục ban phát cho những ai thành
tâm thiện chí muốn hưởng nhờ để hy vọng được sống hạnh phúc đời đời
với Chúa trên Nước Trời mai sau.
Thật vậy, mỗi khi các vị này cử hành các bí tích nhất là bí
tích Thánh Thể, tức Thánh lễ Tạ ơn thì Chúa Giêsu lại hiện diện cách bí nhiệm
để dâng lên Chúa Cha Hy tế mà Người đã một lần dâng trên thập giá năm xưa. Và
mỗi lần Hy Tế thập giá được cử hành trên bàn thờ, nhờ đó “Chúa Kitô, chiên vượt qua của chúng ta chịu
hiến tế (1 Cor 5,7) thì công trình cứu chuộc chúng ta được thực hiện.” (x.
Hiến Chế Lumen Gentium (LG ) số 3)
Nghĩa là, mỗi lần Thánh lễ Tạ Ơn được cử hành theo
đúng Lễ Qui Rôma (Roman Rite) ở bất cứ nơi nào trong Giáo Hội, thì ơn cứu chuộc
của Chúa Kitô lại được áp dụng cho chúng ta ngày nay cùng thể thức
và mục đích của Hy Tế lần đầu tiên Chúa đã dâng lên Chúa Cha qua hy sinh
đổ máu và chết trên thập giá khi xưa... Do đó, Thánh lễ được coi là “nguồn mạch và chóp đỉnh của tất cả đời sống
Kitô giáo” ( Sđd, số 11) và cũng là suối mạch thiêng liêng của
đời sống Giáo Hội.
Các hoạt động và Nghi thức Phụng Vụ gồm có:
I- Thánh lễ Misa hay Tạ Ơn (Eucharist)
Thánh Lễ là
đỉnh cao của mọi hoạt động Phụng Vụ vì nó diễn lại qua nghi thức phụng vụ
trước hết Bữa tiệc của Chúa Giêsu với Nhóm Mười Hai trước giờ Người bị
trao nộp, bị hành hình và sau đó bị treo trên thập giá là bàn thờ
Chúa dùng để dâng Hy tế đền tội cho nhân loại lên Chúa Cha lần đầu năm
xưa.Như thế, Thánh lễ Tạ Ơn vừa diễn lại Hy tế thập giá, vừa là hành động ca
ngợi và cảm tạ Chúa Cha nhờ Chúa Kitô, trong tinh thần cảm tạ của Chúa
dâng lên Chúa Cha sau đây:
“Phần con, con đã tôn vinh Cha ở dưới đất
Khi hoàn tất công
trình Cha đã giao cho Con.” ( Ga 17: 4)
Mặt khác, qua Thánh lễ Tạ Ơn, Giáo Hội cũng xin ơn tha
thứ và thánh hóa cho con cái còn sống và tha tội cho các linh hồn nơi
Luyện tội, vì Thánh lễ là chính nguồn mạch từ đó chúng ta nhận được ân
sủng dồi dào của Thiên Chúa để giúp cho chúng ta được nên thánh như lòng Chúa
mong muốn là “Anh em hãy nên hoàn thiện (nên thánh) như Cha anh em trên
Trời là Đấng hoàn thiện.” (Mt 5 :48). Vì thế , không có việc đạo đức nào trong
Giáo Hội cao trọng và đẹp lòng Chúa Cha hơn Thánh lễ Misa vì đây chính là Hy
Tế, lời ngợi khen và cảm tạ của Chúa Kitô dâng lên Chúa Cha thay cho chúng ta,
những kẻ tội lỗi được Chúa thương yêu và qui tụ trong Giáo Hội là thân thể
nhiệm mầu của Người. Do đó, khi tham dự và hiệp dâng Lễ với linh mục cử
hành nhân danh Chúa Kitô, chúng ta được hưởng nhờ những lợi ích lớn lao của Hy
Tế mà Chúa Kitô tiếp tục dâng lên Chúa Cha qua tác vụ của Giáo Hội
để tuôn đổ mọi ơn lành của Chúa cho chúng ta, những người còn sống đang
lữ hành với Giáo Hội và cho các tín hữu đã ly trần mà chưa được
hưởng Thánh Nhan Chúa trên Thiên Đàng.
Nói đến việc cử hành và tham dự Thánh lễ Tạ Ơn, chúng ta cần
lưu ý những Qui đinh về Nghi Thức cử hành Thánh lễ mà Giáo Hội đã ban hành
từ xưa đến nay như sau:
1-Trước hết là Nghi thức lễ Tridentine hay Lễ Latinh. Gọi
là Lễ Tridentine vì Công Đồng chung Tridentinô (1545-1563) đã khuyến cáo
Đức Thánh Cha duyệt xét lại và cho ấn hành những sách thánh trong đó có
Sách Lễ Rôma (Missale Romanun). Kết quả ngày 4 tháng 7 năm 1570, Đức
Thánh Cha Piô V đã ban hành cho sử dụng trong toàn Giáo hội Sách lễ Roma cử
hành hoàn toàn bằng tiếng La tinh để nói lên sự hiệp nhất của Giáo Hội trong
Phụng Vụ thánh.
2- Nhưng đến sau Công Đồng Vaticanô II (962-65) Sách Lễ
Rôma với nghi thức mới (Novus Ordo) đã được Đức Thánh Cha Phaolô VI ban hành
năm 1970 cho phép dùng các ngôn ngữ địa phương thay tiếng La Tinh
như đã quen dùng từ năm 1570 trong Thánh lễ.
Đây là một cải cách lớn lao về Phụng Vụ và đã gây ra
nhiều tranh cãi trong Giáo Hội.
Cụ thể là Tổng Giám Mục Pháp Lefreve đã ly khai khỏi
Giáo Hội để tiếp tục cử hành mọi nghi thức Phụng Vụ bằng tiếng La Tinh như cũ.
Ngài đã qua đời, nhưng Nhóm giáo sĩ theo ngài vẫn tiếp tục không chấp nhận
những cải cách của Công Đồng Vaticanô II.
Nghi thức mới ban hành năm 1970 được gọi là Nghi thức
thông thường (Ordinary Form) trong khi Nghi thức cũ ( dùng tiếng Latinh)
được coi là Nghi thức bất thường (Extraordinary Form)
Dầu vậy, Nghi thức cũ (bất thường) vẫn còn được dùng hạn chế
trong Giáo Hội, sau Công Đồng Vaticanô II, bên cạnh Nghi thức mới được sử dụng
rộng rãi trong toàn Giáo Hội.
Nhưng có lẽ để xoa dịu những “âm ỷ” bất đồng còn tồn
tại trong Giáo Hội sau khi nghi thức mới được ban hành năm1970, mà ngày 7 tháng
7 năm 2010, Đức Thánh Cha Bê-nê-đichtô XVI đã ban hành Tông Thư Summorum
Pontificum cho phép rộng rãi việc sử dụng Nghi thức cũ (dùng tiếng La
tinh trong Thánh lễ) nên cạnh Nghi thức mới (dùng các ngôn ngữ địa
phương). Nghĩa là từ nay nơi nào có nhu cầu thực sự và có linh mục đọc
được tiếng Latinh thì không còn phải xin phép Đấng bản quyền địa phương
hay Tòa Thánh trước khi dùng nghi thức Lễ Latinh như trước đây nữa. Nhưng
cũng cần nói rõ ngay là Nghi thức mới hay cũ thì cũng đều theo chung một
Lễ qui Rôma và thể hiện đúng Luật cầu nguyện (Lex Orandi) của Giáo Hội.
Khi tham dự Thánh lễ, mọi giáo hữu được tham dự vào
Bàn Tiệc Thánh để được ăn và uống Mình Máu Chúa Kitô hiện diện thực sự nhưng bí
tích qua hai hình bánh và rượu nho, và được hưởng nhờ ơn cứu chuộc nhờ Hy
tế của Chúa Kitô.. Do đó, mọi tín hữu được mời gọi tích cực tham dự Thánh lễ
mỗi ngày - nếu có thể được - nhưng bó buộc dự lễ ngày Chúa Nhật là
ngày của Chúa, ngày tưởng niệm sự sống lại của Chúa Kitô từ
cõi chết để cho chúng ta hy vọng chắc chắn về sự sống lại của mỗi người
chúng ta sau khi tất cả có ngày sẽ phải chết trong thân xác yếu hèn này.
Khi tham dự Thánh lễ, mỗi tín hữu được mong đợi tham
dự trọn vẹn hai phần quan trọng của Thánh lễ là Phụng vụ lời
Chúa và Phụng vụ Thánh Thể.
Qua phụng vụ lời Chúa chúng ta nghe lời Chúa qua các bài
đọc, nhất là bài Phúc Âm, nghe bài giảng của chủ tế để được nuôi dưỡng tâm hồn
theo đúng lời Chúa Giêsu đã trả lời cho tên quỷ đến cám dỗ Người đang ăn chay
trong rừng vắng:
“Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh nhưng còn nhờ
mọi lời từ miệng Thiên Chúa phán ra.” (Mt 4 : 4; Lc 4: 4)
Tiếp đến, qua phần phụng vụ Thánh thể, ( Liturgy of the
Eucharist) mọi giáo hứu được mời gọi đến bàn thánh để ăn và uống Mình Máu
Chúa Kitô hiện diện thực sự nhưng bí tích qua hình bánh và rượu nho. Đây
chính là thần lương nuôi dưỡng và bổ sức cho chúng ta trong cuộc lữ hành tiến
vể quê Trời.Đây cũng là đảm bảo cho chúng ta được sống đời đời với Chúa Kitô
như lời Người đã phán hứa:
“Ai ăn thịt Ta và uống máu Ta thì được sống muôn
đời
Và Ta sẽ cho người ấy sống lại vào ngày sau hết.” ( Ga 6:
54)
Tuy nhiên, cho được xứng đáng rước Mình và Máu Chúa Kitô,
Giáo Hội dạy phải sạch tội trọng và giữ chay tối thiểu một giờ trước khi rước
Mình Máu Chúa Kitô. Nghĩa là ai biết mình đang có tội trọng, chưa được tha qua
bí tích hòa giải, thì không được làm lễ (linh mục) và rước lễ (giáo dân). (x.
SGLGHCG số 1415; Giáo luật số 916)
Tóm lại, Thánh lễ Ta Ơn là chóp đỉnh của Phụng vụ thánh và
là suối nguồn tuôn trào ơn Chúa cho chúng ta được thánh hóa, được bổ sức thiêng
liêng để đứng vững và lớn lên trong đức tin trước mọi nguy cơ cám dỗ của
ma quỷ với sự tiếp tay đắc lực của thế gian và yếu đuối của bản năng con người.
II- Các Bí tích và Á
Bí tích
Các bí tích mà Chúa Kiô đã thiết lập và ban cho Giáo
Hội sử dụng như những phương tiện hữu hiệu để tái sinh con người (bí tích Rửa
Tội) chữa lành (Bí tích Hòa giải và Xức dầu thánh) thêm sức mạnh thiêng liêng
và Thánh hóa (bí tích Thêm sức và Thánh Thể) cộng tác với Chúa trong việc
truyền sinh, rao giảng Tin Mừng và ban ơn Cứu độ (bí tích hôn phối và Truyền
chức thánh). Do đó, khi cử hành đúng theo nghi thức của Giáo Hội, các bí
tích này sẽ mang lại ơn Chúa dồi dào và hữu hiệu cho những ai lãnh nhận với đức
tin và được chuẩn bị chu đáo về mặt giáo lý. Nghĩa là nếu không có đức tin và
không được chuẩn bị thích đáng về giáo lý thì không thể lãnh nhận hữu hiệu bất
cứ bí tích nào. Cụ thể, không thể lấy nước đổ đại lên đầu ai là có
ngay hiệu quả của bí tích Rửa tội. Ngược lại, phải tin và ý thức đầy đủ
về công dụng của bí tích thì người lãnh nhận mới thực sự được “tái sinh” trong
tâm hồn qua dấu chỉ bề ngoài là nước và lời đọc công thức Chúa Ba ngôi.
Ngoài bảy Bí Tích của Chúa, Giáo Hội cũng thiết lập thêm
nhiều Á bí tích để xin ơn Chúa qua lời cầu nguyện của Giáo Hội. Các Á bí
tích gồm có: nước phép, các phép lành, kể cả phép lành của Đức Thánh Cha, dầu
thánh, các ảnh tượng Chúa Kitô , Đức Mẹ và các Thánh nam nữ, Xương thánh bàn
thờ, khăn bàn thờ, khăn thánh (purificator, Corporal) Áo Lễ, Bình đựng
Mình Thánh Chúa ( Ciborium), Sách lễ, Sách Kinh, tràng hạt, Áo Đức Bà (Scapular)
v.v. Phải kính trọng các Bí tích và Á Bí tích vì đó là những phương tiện hữu
hiệu để thông ban ơn Chúa cho chúng ta lãnh nhận với đức tin vững vàng và hy
vọng chắc chắn về những hiệu quả thiêng liêng do các bí tích và Á bí tích mang
lại.
III- Kinh Thần Vụ (Kinh
Nhật Tụng = Phụng Vụ Giờ Kinh)
Giáo Hội không những cử hành các Bí tích, nhất là Bí Tích
Thánh Thể để Chúa Kitô tiếp tục ban ơn thánh của Chúa cho chúng ta mà
còn đặc biệt cầu nguyện để cảm tạ, ca tụng Thiên Chúa và cầu xin cho mình và
cho con cái đang hiệp thông với Giáo Hội, là Mẹ nữa.Và đây là mục đích
của việc đọc kinh nhật tụng để thánh hiến trọn ngày đêm bằng lời ngợi khen
Thiên Chúa và xin ơn Người nâng đỡ như Chúa Giêsu đã dạy các môn đệ xưa:
“Anh em hãy canh
thức và cầu nguyện kẻo sa chước cám dỗ, vì tinh thần thì hăng hái nhưng thể xác
lại yếu đuối.” (Mc 14: 38).
Thánh Phaolô cũng đặc biệt khuyên tín hữu Thê-xa-lô-ni ca
như sau:
“Anh em hãy vui
mừng luôn mãi và cầu nguyện không ngừng. Hãy tạ ơn trong mọi hoàn
cảnh.Anh em hãy làm như vậy, đó là điều Thiên Chúa muốn trong Đức
Kitô.” (1 Th 5: 16-18)
Các giáo sĩ (Giám mục, Linh mục, Phó tế) và Tu sĩ đều buộc
đọc Kinh Nhật tụng trong Phụng Vụ giờ kinh được chia ra Kinh sáng, kinh
trưa, kinh Chiều và kinh Tối để hiệp thông cầu nguyện với Giáo Hội. Giáo dân
cũng được khuyến khích đọc kinh nhật tụng được sọan riêng,
nhưng không bó buộc phải đọc như Giáo sĩ và tu sĩ.
Cũng được kể là hình thức phụng vụ việc lần chuỗi Mân
Côi để kính Đức Mẹ và xin Mẹ nguyện giúp cầu thay cho chúng ta con cái của Mẹ
trong Chúa Kitô, Con yêu quí của Mẹ.
Sau hết Thánh nhạc (Sacred Music) cũng là hình thức phụng
vụ rất quan trọng được sử dụng để ca ngợi Thiên Chúa và giúp nâng tâm hồn mọi
tín hữu lên với Chúa qua lời ca tiếng nhạc được chấp thuận cho sử dụng
trong phụng vụ.
Trên đây là đại cương những hình thức phụng vụ thánh
trong Giáo Hội để tôn thờ, cảm tạ và ngợi khen Thiên Chúa nhờ Chúa Kitô và
trong Chúa Thánh Thần. Phụng vụ là chính đời sống thiêng liêng của Giáo Hội.
Nếu thân xác cần dưỡng khí để thở thế nào thì Giáo Hội
cũng cần cầu nguyện qua phụng vụ như thế. Đó là lý do tại sao Giáo Hội cử hành
phụng vụ mỗi ngày, mỗi mùa quanh năm, gồm có Mùa Vọng, Mùa Giáng Sinh,
Mùa Chay, Mùa Phục Sinh và Mùa Thường niên kéo dài trong 34 tuần lễ ở xen
kẽ hai Mùa lớn là Mùa Giáng Sinh và Mùa Phục Sinh. Mọi giáo hữu đều được mong
đợi hiệp thông trọn vẹn với Giáo Hội trong mọi cử hành phụng vụ thánh để cùng
thờ lậy, ngợi khen, cảm tạ và xin ơn lành của Chúa ban qua Giáo Hội.
Lm Phanxicô Xaviê Ngô
Tôn Huấn
(Nguồn: Công Giáo Việt Nam)
