Trước tiên xin được khẳng định: Bài viết sau đây không mang
tính „khoa học ngôn ngữ“, cũng không phải là một bài „giảng“ về văn phạm tiếng Việt.
Nó chỉ là tổng hợp của nhiều nguyên tắc khác nhau từ nhiều nguồn khác nhau, để thử
đưa ra một hướng giải quyết một vấn đề khá phổ biến khi sử dụng tiếng Việt. Đó là
việc viết đúng chính tả những từ ngữ có chữ „i“ và chữ „y“. Những điều đưa
ra sau đây vì thế không nhất thiết là những „chân lý“. Từ ngữ „nguyên tắc“ được sử dụng
trong bài được hiểu như một phương thế, một hướng giải quyết.
Ta bắt đầu bằng bảng mẫu tự tiếng Việt (còn gọi là bảng“chữ
cái“). Các mẫu tự chính trong tiếng Việt gồm có 23 chữ cái: A B C D Đ E G H I K L M N O P Q R S T U V X Y
Trong đó ta có các nguyên âm: A E I O U Y (cộng thêm các mẫu tự biến
dạng như â, ă, ê, ô, ơ, ư)
và các phụ âm: B C D Đ G H K L M N O Ph Qu R S T V X.
Điều cần lưu ý là các mẫu tự P và Q không đứng riêng lẻ như một
phụ âm, nhưng luôn đi chung: ph, qu.
Sau đây là các nguyên tắc cho việc sử dụng I hay Y.
* Các nguyên tắc
cho „I”:
1) Sau phụ âm
kép: luôn luôn là I
Thí dụ: Tri
âm, thi nhân, chí tình, ghi nhớ, nhi đồng...
2) Sau các
phụ âm B, D, Đ, G, N, Ph, S, X: luôn luôn là I
Thí dụ: bị động,
di tản, đi đứng, cái gì, nỉ non, phi lý, sĩ phu, xỉ nhục...
* Các nguyên
tắc cho “Y”:
3) Sau các
phụ âm H, K, L, Qu: luôn luôn là Y
Thí dụ: hy
vọng, kỳ tích, lý lẽ, quy định...
Nguyên tắc này chỉ được áp dụng khi Y đứng cuối chữ.
Các ngoại lệ: lí nhí, li ti, kì cọ v.v. là những từ ngữ được hình thành từ nguồn gốc “tượng thanh” hoặc "tượng hình"
Các ngoại lệ: lí nhí, li ti, kì cọ v.v. là những từ ngữ được hình thành từ nguồn gốc “tượng thanh” hoặc "tượng hình"
4) Khi đứng
một mình: Y
Thí dụ: ý
nghĩa, y tế...
5) Khi đứng
đầu chữ: Y
Thí dụ: yêu
thương, yếm đào, yểm bùa...
* Phân biệt theo
âm tiết của Ui và Uy:
Ui và Uy có
âm tiết khác nhau. Thúy và thúi, hủy và hủi, quỷ và củi, lúy và núi, v.v., có âm tiết hoàn
toàn khác nhau.
Ông A nói với
ông B: “Tui tuy là người miền Nam, nhưng
tui rất quý trọng việc sử dụng đúng văn
phạm tiếng Việt. Bởi vì nói sai thì nó sẽ không đúng ý.”
Hai từ “tui”
và “tuy” phát âm khác nhau và mang ý nghĩa khác nhau.
Nói tóm lại,
những cách viết: NGUIỄN, QUÍ VỊ, Í TƯỞNG, HI VỌNG, PHI LÍ ... là những cách viết
hoặc không đúng (vì sai âm tiết), hoặc vì tác giả thích ... khác người.
JB Lê Văn Hồng
