Luật An Ninh Mạng vừa được Quốc Hội Việt Nam thông qua ngày
12/06/2018 đã gây ra phản ứng mạnh mẽ trong và ngoài nước. Cư dân mạng đồng
loạt thay đổi hình đại diện phản đối, Hoa Kỳ, Canada, RSF kêu gọi hủy bỏ đạo
luật này. RFI Việt ngữ phỏng vấn phó giáo sư tiến sĩ Hoàng Dũng, trường Đại học
Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh về vấn đề đang gây xôn xao dư luận.
PGS Hoàng Dũng: Ngay câu hỏi cũng đã cho thấy thành công của
những người soạn thảo luật này. Đặt tên là Luật An ninh mạng, họ cài đặt trong
đầu người đọc rằng quan tâm của luật là quyền lợi của người sử dụng, cũng như
đề phòng và trừng trị trộm cướp vào nhà.
Thực ra, với mục đích như vậy, thì năm 2015 Quốc Hội đã ban
hành Luật An toàn thông tin mạng. Cho nên, Luật An ninh mạng có mục đích khác:
tạo ra một cái camera trong ngôi nhà mạng của bất cứ người dân nào, và một cái
cửa để vào cướp tài sản mạng của họ, từ đó nếu muốn sẽ ra tay trừng trị.
Nói tóm, ta có viễn cảnh hãi hùng trong cuốn 1984 của
Orwell: “Big-Brother is watching you”(Anh Cả đang quan sát mày đấy). Trong
thế giới của Orwell, nhân danh quyền lợi quốc gia, mọi công dân đều bị giám sát
bằng màn hình từ xa (telescreens). Thế giới ấy trở thành hiện thực với Luật An
ninh mạng, cũng nhân danh quyền lợi quốc gia!
RFI: Nhưng so sánh với 1984 của Orwell thì liệu có
phóng đại quá không? Nhiều nước trên thế giới cũng có luật tương tự mà?
Khi nói tới 1984, là tôi muốn nói đến tinh thần của
Luật An ninh mạng, chứ chưa bàn đến kết quả thực tế của nó.
Nói cho đúng, luật nói chỉ chế tài những người nào dùng
không gian mạng để “xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội,
quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Nhưng vấn đề là cơ quan
nào phán quyết công dân phạm pháp?
Luật giao cho Công an, chứ không phải Tòa án: Doanh nghiệp
kinh doanh dịch vụ mạng phải: “Xác thực thông tin khi người dùng đăng ký
tài khoản số; bảo mật thông tin, tài khoản của người dùng; cung cấp thông tin
người dùng cho lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng thuộc Bộ Công an khi
có yêu cầu bằng văn bản để phục vụ điều tra, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về
an ninh mạng”.
Như thế, ngôi nhà mạng của bất kỳ ai cũng có thể bị xộc vào
khám xét, phụ thuộc vào ý chí chủ quan của cơ quan an ninh. Ngôi nhà mạng rõ
ràng kém an toàn hơn rất nhiều so với nhà ở: theo Luật Tố tụng Hình sự, việc
khám xét nhà ở chỉ có thể tiến hành nếu được tòa án hay Viện Kiếm sát ra lệnh
hay phê chuẩn.
Nói một cách hình ảnh, Luật An ninh mạng cho phép cơ quan an
ninh lắp telescreens của Orwell trong nhà mạng của từng cư dân và việc bật công
tắc để theo dõi hoàn toàn giao phó cho cơ quan này. Đây chính là điểm khác biệt
chủ chốt giữa Luật An ninh mạng Việt Nam với luật của các quốc gia văn minh. Có
người nói rằng có đến 18 quốc gia làm Luật An ninh mạng, nhưng thật ra họ làm
luật về bản chất rất khác với Việt Nam, chủ yếu ở điều tôi vừa nói.
Việc Quốc Hội vội vã thông qua Luật An ninh mạng có lẽ một
phần do tác động của các cuộc biểu tình với quy mô lớn nhất từ trước đến nay,
xét về địa bàn và số lượng người tham gia biểu tình. Người ta dễ quy nguyên
nhân là do mạng xã hội.
Nhận định như thế là nguy hiểm vì nó đổ tội cho người dân và
che giấu nguyên nhân đích thực: các cuộc biểu tình là do lòng yêu nước trước
viễn cảnh nhượng địa, sự phẫn nộ trước sự dối trá thô bạo. Như ông Bộ trưởng Bộ
Kế hoạch – Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nói dự thảo Luật An ninh mạng không có một
từ “Trung Quốc” nào, nhưng dân mạng nhanh chóng tìm ra luật đặc biệt
ưu đãi cho “nước láng giềng có chung biên giới với Quảng Ninh”. Và cả
những uất ức khác, như nạn ô nhiễm trầm trọng ở Bình Thuận v.v…
RFI: Như vậy thay vì nhắm vào tin tặc, Luật An ninh
mạng nhằm đối phó với với dư luận phản kháng nhiều hơn phải không ạ. Nhưng thưa
ông dù sao trong 466 đại biểu, cũng đã có 15 đại biểu Quốc Hội bỏ phiếu
không tán thành, 28 đại biểu không biểu quyết. Sự kiện này có lẽ phải có một ý
nghĩa nào đó chứ?
Tất nhiên là có. Nhưng không ít người đã hy vọng số đại biểu
không tán thành nhiều hơn, dầu họ vẫn nghĩ chắc chắn dự thảo sẽ được thông qua.
Nhà văn Nguyễn Quang Lập, vì thế, đã viết trong một status: “423/466-
Không thể tin nổi! Dù đoan chắc một tỉ lệ áp đảo nhưng khó có thể tin con số
này. Kinh hoàng!”
Tôi cũng kinh hoàng khi Thượng tướng Võ Trọng Việt,
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc Hội, đọc Báo cáo tiếp thu, giải
trình của Ủy ban Thường vụ Quốc Hội. Ông đọc Facebook thành Pê-tê-bóc, lại
tưởng điện toán đám mây (cloud)cũng như mây bay trên trời, có thể dịch chuyển đi nơi
này nơi nọ.
Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc Hội là cơ quan chịu
trách nhiệm thẩm tra luật An ninh mạng, mà người đứng đầu lại như thế. Nói cho
đúng, không ai hiểu được mọi chuyện. Không hiểu thì học. Mà khởi đầu học là
hỏi. Chẳng lẽ ông Võ Trọng Việt không hỏi bất cứ chuyên gia nào về vấn đề tối
quan trọng của đất nước mà ông có nhiệm vụ thẩm tra hay sao?
Còn kinh hoàng hơn nữa là tiết lộ của giáo sư tiến sĩ Nguyễn
Minh Thuyết (trên Facebook của ông), nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo
dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc Hội, là đại biểu Quốc Hội
nhiều khóa. Ông nói rằng lỗi của ông Võ Trọng Việt chỉ là đọc sai tên Facebook.
Còn những chuyện khác là lỗi tập thể: đây là ông Võ Trọng Việt đọc một báo cáo
đã được duyệt qua nhiều cấp, nhiều lần!
Cho nên, chắc chắn có một tỉ lệ lớn các đại biểu Quốc Hội
không đủ năng lực bàn và quyết những vấn đề đại sự quốc gia. Một Quốc Hội như
thế thì không thể kỳ vọng gì nhiều.
RFI: Người ta nói nhiều đến việc có sự giống nhau khó
hiểu giữa Luật An ninh mạng Việt Nam với Luật An ninh mạng của Trung Quốc. Xin
ông cho biết ý kiến về việc này.
Có một trang mạng đã đối chiếu dự luật của hai bên: có đến
bảy điểm giống nhau giữa luật An ninh mạng của hai nước. Muốn hiểu điều đó cần
phải đặt trong một bối cảnh rộng hơn.
Lãnh đạo đất nước là Đảng Cộng Sản, chứ không còn cái tên
Đảng Lao Động xưa kia. Một khi đã khăng khăng giữ bằng được chủ nghĩa Cộng Sản,
thì mặc nhiên lãnh đạo Việt Nam đã gắn vận mệnh của đất nước với Trung Quốc.
Phương châm cuối cùng trong bốn phương châm tổng cộng 16 chữ (Thập lục tự
phương châm) do Hồ Cẩm Đào đề xướng và được Việt Nam vui mừng chấp nhận, khẳng định
hai nước có chung một vận mệnh (vận mệnh tương quan). Đảng Cộng sản Trung Quốc
đi đời thì Đảng Cộng Sản Việt Nam làm sao đứng vững?
Vì thế, chiến lược, sách lược của Việt Nam ở nhiều mặt rất
giống Trung Quốc, thậm chí là hàng viện trợ của Trung Quốc là điều không có gì
khó hiểu.
Không chỉ Luật An ninh mạng. Lực lượng 47 chuyên đấu tranh
trên mạng gồm đến 10.000 người được thành lập trong quân đội dễ nghĩ tới mô
hình “Ngũ mao đảng” (Đảng 50 xu, tổ chức của các dư luận viên).
Ngay lời lẽ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, cũng có bóng
dáng lãnh tụ Trung Quốc: ngày 22/1/2013, phát biểu trước Hội nghị Trung ương
Đảng Cộng sản Trung Quốc, Tập Cận Bình đòi “nhốt quyền lực vào lồng chế
độ” (Bả quyền lực quan tiến chế độ đích lung tử lý) thì ngày 14/4/2016,
nói chuyện với cán bộ chủ chốt của tỉnh Quảng Ninh, Tổng Bí thư Nguyễn Phú
Trọng đề cập đến chuyện “nhốt quyền lực vào trong cơ chế, thể chế”.
Cao hơn nữa, nghị quyết, văn kiện của Trung ương Đảng Cộng
sản và Chính phủ nói đến "thế lực thù địch", “kinh tế thị trường
xã hội chủ nghĩa”. Đó là sản phẩm dịch từ "Địch đối thế
lực", “xã hội chủ nghĩa thị trường kinh tế” của Trung Quốc.
Đã “vận mệnh tương quan” thì tất yếu dẫn đến việc
nhận viện trợ vũ khí tư tưởng từ Đảng “bạn”!
RFI: Dù sao luật này cũng đã được Quốc Hội thông qua.
Theo ông, hậu quả của việc này như thế nào?
Câu hỏi này thật ra rất khó. Tôi cho rằng để trả lời một
cách tử tế, cần có nghiên cứu định lượng chứ không dừng ở định tính, tức là
phải chỉ ra bằng những con số cụ thể.
Tôi không đủ hiểu biết để nói về tất cả hậu quả của Luật An
ninh mạng, tuy tôi tin chắc là rất nghiêm trọng. Riêng về kinh tế, theo Hiệp
hội Điện toán Đám mây Châu Á, việc hạn chế dòng dữ liệu xuyên biên giới có thể
làm Việt Nam tổn thất 1,7% GDP, 3,1% đầu tư trong nước và tổn thất 1,5 tỉ đô la
Mỹ giá trị phúc lợi tiêu dùng.
Ngay ngày 12/6, ngày Quốc Hội Việt Nam thông qua luật An
ninh mạng, thị trường chứng khoán phản ứng tức khắc: các sàn chứng khoán đỏ
rực, lao dốc rất nhanh do các nhà đầu tư nước ngoài bán tháo cổ phiếu, thiệt
hại đến 3,6 tỉ đô la Mỹ. Nhưng như thế có lẽ còn xa mới lay tỉnh được những đầu
óc chủ trương Luật An ninh mạng.
Luật An ninh mạng chỉ như một cố gắng tuyệt vọng be bờ để
ngăn dòng chảy cuộc sống. Tất nhiên, nước sẽ chậm lại. Nhưng cuối cùng cuộc
sống vẫn cứ lừng lững, làm sao ngăn được!
RFI: Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Phó giáo sư tiến
sĩ Hoàng Dũng, trường Đại học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh, đã vui lòng dành
thì giờ trả lời phỏng vấn của RFI Việt ngữ.
