Như nhiều người đã nhận xét, dấu ấn của Đức Bênêđictô XVI
trên các Đại hội Giới trẻ thế giới là sự tĩnh lặng. Ngài mời gọi cả triệu người
trẻ sống thinh lặng trước Thánh Thể. Mới đây, ngài lại gây ngạc nhiên cho mọi
người khi đề nghị chủ đề cho Sứ điệp Ngày Truyền thông Thế giới 2012 là Truyền
thông và Thinh lặng. Sinh hoạt giới trẻ mà lại đề nghị thinh lặng. Nói đến
truyền thông cũng lại đề nghị thinh lặng. Đúng là ngược đời! Nhưng chính bằng
cách ấy, Đức Bênêđictô XVI đề cao giá trị của sự thinh lặng, và chiêm ngắm
Thánh Giuse là cách thế rất tốt để tìm lại ý nghĩa và giá trị này.
Từ then chốt ở đây là “công chính”. Theo Raymond E. Brown,
có ba cách hiểu về từ “công chính”.
Trước hết, công chính được hiểu là thương xót. Cách hiểu này
dựa vào Thánh vịnh 112, 4: “Giữa tối tăm bừng lên một ánh sáng chiếu rọi kẻ
ngay lành: đó là người từ bi nhân hậu và công chính”. Ở đây, công chính được
nối kết với từ bi nhân hậu, còn Thánh vịnh 37, 21 viết: “Người công chính thông
cảm và cho không”. Tuy nhiên, khó khăn ở đây là phải chăng công chính được đồng
hóa hoàn toàn với thương xót, hay thương xót chỉ là một trong những đặc tính
của người công chính? Nếu công chính đồng nghĩa hoàn toàn với thương xót, thì
tại sao thánh Giuse không đón Đức Maria về nhà ngay đi mà lại còn “định tâm bỏ
bà”, dù là cách kín đáo?
Kế đến, công chính được giải thích là kính sợ Chúa. Theo
cách hiểu này, thánh Giuse là người công chính vì ngài biết rõ việc Đức Maria
mang thai là do quyền năng Thiên Chúa và nằm trong chương trình cứu độ của
Chúa. Thánh nhân không dám đón Đức Maria về làm vợ vì người phụ nữ ấy đã được
Thiên Chúa tuyển chọn cách đặc biệt. Cách giải thích này vướng phải vấn nạn là
làm sao thánh Giuse biết chắc rằng Đức Maria thụ thai là do quyền năng của
Thiên Chúa? Nếu đã biết chắc như vậy, tại sao lại còn cần đến lời giải thích và
trấn an của sứ thần: “Đừng ngại nhận Maria về làm vợ”.
Cuối cùng, công chính được hiểu là tuân giữ Lề Luật. Đây là
ý nghĩa cụ thể được trình bày trong Luca 1,6: “Cả hai ông bà đều là người công
chính trước mặt Thiên Chúa, sống đúng theo mọi điều răn và mệnh lệnh của Chúa,
không ai chê trách được điều gì”. Trong trường hợp của thánh Giuse, tuân giữ Lề
Luật là tuân giữ quy định được ghi lại trong sách Đnl 22,20-21: “Nếu người ta
không tìm thấy nơi cô gái những dấu chứng tỏ cô còn trinh, thì họ sẽ lôi cô gái
ra cửa nhà cha nàng; người trong thành sẽ ném đá nàng cho chết và nàng sẽ phải
chết, vì nàng đã làm điều đồi bại trong Israel”. Ngoài hình phạt ném đá, Lề
Luật cũng dự trù một hình thức khác để “khử trừ sự gian ác” là ly dị. Theo đó,
thánh Giuse đã chọn giải pháp của người công chính: một đàng, ngài vẫn tuân giữ
Lề Luật nên “định tâm bỏ bà Maria”; đàng khác, ngài lại làm cách kín đáo chứ
không muốn tố giác Đức Maria. Như thế, ngài vừa là người tuân giữ Lề Luật vừa
là người có lòng thương xót. Đây là cách giải thích được coi là thỏa đáng nhất.
Trình thuật tiếp tục nói đến việc thiên thần hiện đến với
Giuse trong giấc mơ. Trong Cựu Ước, khi nói đến thiên thần, hầu như người ta
chưa hiểu về một hữu thể thiêng liêng, cá vị, làm trung gian giữa Thiên Chúa và
loài người, nhưng hiểu như cách diễn tả của Kinh Thánh để nói đến sự hiện diện
của Thiên Chúa giữa loài người. Đến sau thời lưu đầy, tư tưởng Do Thái mới hiểu
về các thiên thần như những hữu thể trung gian, với tên gọi và sứ mạng riêng. Ở
đây, có thể hiểu là thánh Giuse đã đi vào cuộc gặp gỡ Thiên Chúa và khám phá
thánh ý của Ngài: “Đừng sợ nhận Maria về nhà làm vợ vì bà mang thai là do quyền
năng Thánh Thần”. Và thánh Giuse chỉ có thể khám phá điều này nhờ chìm đắm
trong tĩnh lặng và cầu nguyện. Dù ngài là người công chính và có lòng thương
xót nhưng ở đây, ngài đi xa hơn lề luật một bước và là bước quan trọng trong
chương trình cứu độ của Thiên Chúa.
Tấm gương sống tĩnh lặng của thánh Giuse thật cần thiết cho
mọi Kitô hữu, cách riêng các linh mục là những người lãnh trách nhiệm giảng Lời
Chúa, cử hành bí tích, và lãnh đạo cộng đoàn trong Giáo Hội. Linh mục không rao
giảng ý kiến cá nhân mình hoặc một hệ tư tưởng nào khác nhưng phải rao giảng
Lời Chúa. Làm thế nào để có thể trung thành với sứ mạng này? Là người lãnh đạo,
linh mục cần đưa ra những quyết định. Làm sao để những quyết định ấy không chỉ
là hoa trái của sự khôn ngoan nhân loại, nhưng là quyết định phù hợp với thánh
ý Thiên Chúa?
Thánh Giuse dạy chúng ta bài học tĩnh lặng. Để có thể lắng
nghe Lời Chúa trong một thế giới ồn ào và tràn ngập lời lẽ của con người. Để có
thể sống thật với chính mình hơn khi đối diện với Thiên Chúa. Để lời rao giảng
thực sự là chuyển tải Lời Chúa, cho dù phải chấp nhận đi ngược lại những gì
người đời mong đợi.
Sẽ không phải là vô ích để đọc lại những suy tư của một nhà
thơ, cũng là một tu sĩ sống đời chiêm niệm: “Nếu đời ta cứ tuôn ra toàn những
lời vô ích, sẽ chẳng bao giờ ta nghe được bất cứ cái gì, sẽ chẳng bao giờ ta
trở thành bất cứ cái gì, và cuối cùng, vì ta toàn nói trước khi có cái gì để
nói, ta sẽ trở thành người không biết nói” (Thomas Merton).
HTT
