"Chấm này nối tiếp chấm kia, ngàn vạn chấm thành một đường dài. Phút này nối tiếp phút kia, muôn triệu phút thành một đời sống. Chấm mỗi chấm cho đúng, đường sẽ đẹp. Sống mỗi phút cho tốt, đời sẽ thánh." (Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận)

Đông Yên, Formosa, Vũng Áng: Những hiện thực từ lịch sử đến hiện tại

Lực lượng công quyền cưỡng chiếm đất giáo xứ Đông Yên vào tháng ba.2015

TNCG | Đông Yên, một làng quê ngư nghiệp trù mật và bình yên ven biển như đã có tự bao đời, thế mà giờ đây từng đường làng, ngõ nhỏ, từng ngôi nhà hộ dân hay đến những nơi sinh hoạt tôn giáo đang dần trở nên hoang tàn do bị thế quyền cộng sản tàn phá từng ngày.

Bên cạnh ngôi làng đang dần bị tiêu biến này là một công ty của nước ngoài, cái công ty mà đã gây ra thảm họa môi trường biển tại Việt Nam; người ta đọc tên nó là Formosa tại Vũng Áng, Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Làng Đông Yên chỉ cách công ty Formosa khoảng độ 1km về phía bắc.

Làng Đông Yên bị giải tỏa để lấy mặt bằng cho công ty Formosa xây dựng, và từ khi đó ngôi làng bình yên này đã xảy ra nhiều chuyện đau lòng lắm thay.

Người dân làng Đông Yên chất phát, mặn mà như cái nghề gắn với biển cả mặn mòi của họ, và họ cũng rất đằm thắm, ân tình nhưng lại vô cùng kiên trì và mạnh mẽ trong những biến cố đau thương.


Trong đôi mắt thâm trầm của một người dân Đông Yên kể lại, “Giáo xứ Đông Yên chúng tôi là đối tượng mới nhất của việc cưỡng chế đất đai bởi nhà cầm quyền cộng sản. Nhà cầm quyền tại Hà Tĩnh đã cho xe ủi và máy xúc phá dỡ các công trình của nhà thờ và định phá dỡ cả nhà thờ này. Bà con giáo dân ra ngăn cản nhưng không ngăn được hàng trăm cảnh sát cơ động, đã có những xô xát, làm bị thương một số giáo dân”.
Người dân ở Đông Yên biết rất rõ về việc công ty Formosa xả chất độc ra biển. Họ nói rằng họ không tin cái lý do của công ty này đưa ra khi nhận lỗi đó là do “mất điện”. Họ nói: “Nói là do mất điện thì chẳng có một người dân nào tin cả anh ạ, bởi lẽ dù ở cái làng này có mất điện thế nào đi chăng nữa thì hướng về phía công ty Formosa luôn luôn có điện chiếu sang khắp một vùng trời, sao lại có thể nói mất điện trong một thời gian để xảy ra sự cố được chứ?”
“Chúng tôi ở đây rất là khổ sở bởi phải ngửi một mùi gì đó thật sự khó chịu từ phía công ty Formosa xả thải ra môi trường, những luồng khói nghi ngút kéo theo là cái mùi không thể diễn tả được”.

Cái không khí ám muội, bất an tại ngôi làng là hàng xóm với công ty Formosa như ngự trị nơi mỗi người dân. Một bạn trẻ nói rằng, “Ngày trước em ra đường thấy bình an lắm, nhưng giờ ra đường thấy ớn lạnh, hoang tàn, những ngôi nhà của những gia đình chuyển đi bị chính quyền phá bỏ trờ nên hoang vắng, đi đến nhà thờ ban đêm cũng sợ phải đi hai người trở lên mới thấy bình an”.

Làng Đông Yên có từ lâu đời, từ những năm 1879 ngôi làng này bắt đầu được hình thành. Trải qua nhiều thế hệ bỏ công sức và hy sinh xương máu cùng những biến cố đau thương của lịch sử.

Với cộng sản, Đông Yên có những trang sử bi thương thời thập niên 60 đến năm 71 thế kỷ trước và sau nữa. Từ thời Cha cố Vũ Văn Giáo bị chính quyền Hà Tĩnh vu cáo “kết tội” do xảy ra chiến tranh ác liệt với đế quốc Mỹ. Trong buổi mít tinh đó, chính quyền đề nghị Cha Vũ Văn Giáo ký vào bản kiến nghị để tố cáo tội ác đế quốc Mỹ. Nhưng Cha không ký bản kiến nghị đó. Từ đó chính quyền quy và kết tội Cha Vũ Văn Giáo là một tay phản động.

Biết được ý đồ tà ác của nhà cầm quyền nên giáo dân muôn người như một phản kháng lại cách làm manh động vu khống của chính quyền, đã kéo dài cho đến năm 1969.

Năm 1970, chính quyền Hà Tĩnh đã viết giấy triệu tập không thời hạn với cha xứ. Giáo dân biết ý đồ của chính quyền giữ Cha lại không cho đi, từ đó chính quyền tổ chức hàng trăm công an, bộ đội, để bắt gọn Cha Vũ Văn Giáo.

Cuộc đấu tranh can trường của người dân Đông Yên không quản giá lạnh của tiết “đại hàn” mang bì đay thay áo ấm, thức ăn là giáu khoai non lấy sức chiến đấu, thế mà hàng trăm quân đội của chính quyền phải chịu thất bại.

Cũng từ thời điểm đó, giáo xứ Đông Yên đã trở nên điểm nóng, cần được phá tan của chính quyền tỉnh Hà Tĩnh. Cho đến bây giờ ý định xóa bỏ làng quê giáo xứ Đông Yên vẫn nung nấu trong ý nghĩ của nhà cầm quyền cộng sản hay sao?


Chúng tôi tìm hiểu cội nguồn của sự việc các em không được tới trường thì được biết rằng Hiệu Trưởng trường THCS Kỳ Lợi – huyện Kỳ Anh nói với các bậc phụ huynh rằng lý do các em học sinh không được đến trường bởi vì danh sách của các em đã chuyển đến chỗ tái định cư mới của người dân Đông Yên – xã Kỳ Lợi cách chỗ ở hiện tại khoảng 30 km.

Và đây là lệnh của cấp trên buộc nhà trường phải làm theo. Trường hiện tại ở địa phương cách khu quần cư chỉ khoảng độ 1 km, trẻ nhỏ có thể đi học thuận tiện. Trường này có 6 phòng học để trống do thiếu học sinh ghi danh đến trường, trong khi đó 155 học sinh bị nhà cầm quyền không cho cắp sách đến trường diễn ra đã hai năm qua.

Cũng vì tất cả dành cho dự án Formosa vô cùng “vĩ đại” nên chính quyền quyết tâm tìm mọi cách để đẩy dân làng Đông Yên đi nơi khác.

Người dân lo lắng cho cái chữ cái nghĩa của con em mình nên họ đã sáng tạo nhiều cách thức khác nhau để đem đến con chữ cho thế hệ sau. Thế nhưng cái nghiệp chữ nghĩa của thế hệ tương lai làng Đông Yên sao mà lắm điêu linh. Đời ông, đời cha đã chịu biết bao đau thường, giờ đây tiếp tục đến đời các em ư?

Một người dân địa phương cho biết: “Đầu năm học 09/2015 các anh chị lớp 12 dạy bổ túc cho học sinh cấp 1 và cấp 2 tại các nhà trong làng quê này. Vậy nhưng chính quyền tại đây lại cho rằng dạy học bất hợp pháp và ngăn cấm việc dạy học tự nguyện của anh chị lớn tuổi cho các em không được đến trường.”

“Không những thế, công an còn đến quấy phá các lớp học này, gởi giấy triệu tập.”

“Anh dạy em học, chị dạy em học để xóa nạn mù chữ; vậy mà bây giờ chính quyền Hà Tĩnh cũng không cho. Mấy hôm nay công an nó về cấm không cho anh chị dạy các em học. Họ gửi thư mời, gửi giấy triệu tập đến các anh chị này, nó cấm không cho dạy, nó nói dạy vậy là bất hợp pháp, là bị phạm pháp luật. Nếu tiếp tục dạy sẽ bắt. Và cuối cùng thì các em cũng không được học”, một bạn trẻ chia sẻ.

Người dân ở đây cũng rất cảm kích những tấm lòng của các thầy cô giáo đã nặng lòng với các em học sinh không được học ở trường. Chuyện về cô giáo Hải Đường cũng được nhắc tới trong câu chuyện giáo dục.

Cô giáo Phan Thị Hải Đường, sinh năm 1986, quê ở tận Đô Lương, một huyện miền núi, Nghệ An, tốt nghiệp khoa Anh văn, trường CĐSP Nghệ An. Cô đã từng đi dạy hợp đồng nhưng rồi thất nghiệp. Nghe tin ở Đông Yên xa xôi đã 2 năm rồi có 155 em học sinh đang muốn học, với tấm lòng của một người giáo viên đem con chữ đến cho học sinh, cô giáo này đã đến đây phụ giúp. Phụ huynh đã mở các lớp học để nhờ cô giúp con em họ.

Thế nhưng mà các thầy cô kèm cặp, bày vẽ cho các em học chữ ở đây luôn phải nơm nớp lo âu vì bị công an xã liên tục gửi giấy triệu tập. Để có được các buổi dậy học cho các em học sinh, các bậc phụ huynh phải bảo vệ ngoài cửa cho các em học ở trong nhà và hết sức giữ bí mật vì sợ công an đuổi các giáo viên về thì các em không được học nữa.

Ngày xưa cộng sản có những lớp bình dân học vụ rất suôn sẻ, được tuyên truyền do bị thực dân Pháp thực hiện chính sách mù chữ để dễ bề cai trị. Ngày nay các em học sinh không được đến trường thì có các thầy cô tâm huyết với nghề và các anh chị lớn tuổi hơn phổ cập chương trình mà lại cấm đoán họ là sao?

Có lẽ bất cứ ai có trái tim thổn thức vì trẻ thơ đều đau xót trước những mong ước tưởng chừng là tự nhiên của các em mà lại không được thực hiện do bởi cái cơ chế tạo nên.

Có lẽ ánh mắt ám ảnh của những đứa trẻ tại Đông Yên mà chúng ta nhìn thấy trực diện hay trên những khuôn hình sẽ ám ảnh về một câu hỏi đầy hờn trách thế hệ đi trước đã khiến cho các em bị muộn màng và bỏ lỡ nhiều kiến thức học đường.

Đông Yên, một làng chài ven biển và biển lớn cận kề với cuộc sống của các em, mở mắt là thấy biển, tương lai của các em liệu có vươn tầm ra tới đại dương mênh mông để kết nối với thế giới của tri thức, tự do và quyền con người được tôn trong hay không, trong khi các em lại bị cản trở con đường học tập ngay trên chính quê hương của mình?

Paulus Lê Sơn

>>> Chính quyền cưỡng chế, đập nát nhà thờ giáo xứ Đông Yên, Kỳ Anh, Hà Tĩnh
>>> Bạo động ở nhà thờ giáo xứ Đông Yên, Kỳ Anh, Hà Tĩnh