WHĐ (08.02.2012) / CNS – Năm mươi năm trước, vào
tháng Mười, Chân phước Gioan XXIII cùng với hơn 2.500 giám
mục và các vị Bề trên Dòng tu từ khắp nơi trên thế giới đã quy tụ
tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô để khai mạc Công đồng chung Vatican
II.
Ba năm sau, công đồng Vatican II ban hành 16 văn kiện
lớn về những vấn đề cơ bản như thẩm quyền của hàng giáo phẩm, chú giải
Kinh Thánh, và vai trò riêng của giáo sĩ và giáo dân. Các tài
liệu này và những cuộc bàn thảo để hình thành chúng,
đã làm thay đổi cách Giáo hội Công giáo hiểu và trình bày chính mình trong
bối cảnh hiện đại của nền văn hóa và xã hội thế tục.
Trong một cuộc triển lãm Vatican II tại Vương cung
Thánh đường Rôma Thánh Phaolô Ngoại thành, khai mạc hồi cuối
tháng Giêng vừa qua và sẽ mở cửa đến tháng Mười Một
2013, cáctrưng bày bao gồm các bản gốc viết tay bài phát biểu của Đức giáo hoàng Gioan
XXIII trong phiên họp khai mạc Công đồng, và tấm hộ chiếu
Vatican cấp cho một giám mục Ba Lan trẻ có tên Karol Wojtyla, tức
là Đức giáo hoàng Gioan Phaolô II tương lai.
Nhưng công đồng Vatican II không chỉ quan trọng về mặt lịch
sử, mà còn là vấn đề hiện thực của Giáo Hội ngày nay.
Các học giả vẫn còn tranh luận về việc áp dụng Công
đồng trong các lĩnh vực như đối thoại liên tôn và cải cách phụng vụ: đó là
sự phát triển liên tục trong lịch sử Giáo hội, hay đứt
đoạn triệt để với quá khứ. Rồi hàng giáo sĩ và giáo
dân áp dụng các văn kiện Công đồng theo cách khác nhau đến
mức nào: theo sát từ chương các tài liệu hay theo một cách
hiểu rộng rãi hơn “tinh thần Vatican II”.
Đức giáo hoàng Bênêđictô XVI đã bác bỏ
điều ngài gọi là “sự chú giải về tính đứt đoạn và đổ vỡ” trong
cách hiểu ngày nay về Công đồng và thay vào đó ngài gọi sự giải
thích công đồng Vatican II là “đổi mới trong liên tục” của 2.000 năm truyền
thống của Giáo hội. Khám phá và phát huy ý tưởng đó sẽ là một
mục tiêu chính của Năm Đức tin - bắt đầu từ 11 tháng Mười năm
nay, đúng một nửa thế kỷ từ ngày khai mạc Công đồng Vatican II.
Một số người Công giáo tương đối ít nhưng lại
mạnh mẽ lên tiếng phủ nhận Công đồng, họ cho rằng trong số những thay
đổi thìnhững thay đổi về phụng vụ đã làm giảm đi tính trang trọng của
Thánh Lễ và việc ngày càng mở ra với các tôn giáo khác mâu thuẫn với
sự cần thiết phải công bố ơn cứu độ nhờ một
mình Chúa Giêsu Kitô mà thôi. Nhóm nổi bật nhất là Huynh
đoàn Thánh Piô X, đã thực sự đoạn giao với Roma vào
năm 1988, khi vị sáng lập là Tổng giám mục người
Pháp, Marcel Lefebvre, phong chức cho bốn giám mục mà không có sự
chấp thuận của Đức giáo hoàng.
Đức giáo hoàng Bênêđictô đã coi việc hòa
giải với Huynh đoàn này là một ưu tiên của triều đại giáo
hoàng của ngài. Năm 2007, ngài đã bỏ những hạn chế về
Thánh lễ theo truyền thống La tinh, nay được gọi
là hình thức ngoại thường. Không đầy hai năm sau đó, ngài giải vạ
tuyệt thông cho bốn giám mục đã được tấn phong bất hợp pháp. Và
mùa thu năm ngoái, Vatican đã mở ra khả năng thành lập một giáo
hạt tòng nhân nếu đạt được sự hòa giải trọn vẹn. Giáo hạt tòng
nhân tương tự như một giáo phận mang tính toàn cầu, hiện nay chỉ
có tổ chức Opus Dei theo quy chế này.
Dù vậy, để có thể hòa giải, Tòa Thánh Vatican đòi
buộc Huynh đoàn phải chấp nhận một bản tóm lược những điểm giáo
lý không thể thương lượng. Những điểm này đã không được công bố, nhưng hẳn
phải bao gồm những giáo huấn chính của Vatican II.
Mặc dù các cuộc đối thoại đang diễn ra giữa Tòa Thánh Vatican
và Huynh đoàn vẫn còn bí mật, gần đây cả hai bên đã công bốnhững tài
liệu bày tỏ quan điểm của mình.
Đầu tháng Mười Hai, L’Osservatore Romano, tờ
báo của Vatican, đã xuất bản một bài viết của Đức ông Fernando
Ocariz, vịchức sắc cao cấp thứ hai của Opus Dei và một
người khác tham gia đàm phán với Huynh đoàn Thánh Piô X.
Trong bài viết, Đức ông Ocariz nhấn mạnh rằng tất cả các
giáo huấn của Vatican II không đòi hỏi gì khác hơn
là “trí tuệ và ý chí phải tùng phục tôn giáo”, và ngay cả những canh
tân của Công đồng về giáo thuyết cũng phải được
hiểu cách thích đáng nhưsự liên tục với truyền thống. Nhưng ngài cũng
nhấn mạnh rằng “vẫn còn chỗ hợp pháp cho sự tự do suy
tư thần học” để giải thích các giáo huấn trên.
Và cuối tháng đó, cha Jean-Michel Gleize, nhà thần học đại
diện cho Huynh đoàn trong các cuộc thảo luận với Vatican, đã đưa
ra phản ứng với bài viết của Đức ông Ocariz. Có lẽ phần gay
gắt nhất trong lập luận của cha Gleize là bác bỏ chú
giải về tínhliên tục, cho rằng quá “chủ quan” và xem
nhẹ “tính thống nhất của chân lý” cần có trong giáo huấn của Giáo
hội. Điều đó dường như đưa đến giả thiết rằng sự chú giải về
tính đứt đoạn thường gắn liền với những nhà vô địch
tiến bộ nhất của Công đồng.
Khi theo dõi cuộc trao đổi này, thật không
dễ tin rằng Năm Đức Tin sẽ kết thúc với sự đồng thuận về ý nghĩa
của Công đồng Vatican II. Tuy nhiên, là con người nổi tiếng về suy tư
của thế kỷ này, chắc chắn Đức giáo hoàng Bênêđictô XVI
sẽ không ngạc nhiên hay thất vọng bởi các cuộc tranh luận vẫn
đang tiếp tục.
(Francis X. Rocca, CNS, 27.01.2012)
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam
